Historia języka polskiego i edytorstwo
Dorobek historycznojęzykowy Jana Karłowicza – w porównaniu z leksykografią, dialektologią czy onomastyką i etymologią – jest stosunkowo niewielki. Dotyczy zwłaszcza edycji dzieł dawnych. Wspomnieć tu warto m.in. o przygotowanym przez niego: Łacińsko-polskim słowniczku z zabytku przemyskiego (PF II: 143-174) 1886, spisie nazw kilkuset roślin z „Copiarum diplomaticum premislaeum” (XV/XVI w.) – wiernym odpisie słowniczka oryginalnego i „Słowniczka polskiego, ułożonego z poprzedzającego i porównanego z innemi”. Karłowicz brał też udział w edycji dzieł Jana Kochanowskiego, opracował poemat renesansowego poety Jana Kochanowskiego Pamiątka ... Janowi Babtyście hr. na Tęczynie, Bełskiemu wojewodzie etc. W Liście otwartym do szanownych członków Komitetu Redakcyjnego dzieł Jana Kochanowskiego opublikowanym w czasopiśmie „Prawda” (1881, s. 599) Karłowicz radzi opracowanie słownika do pism Jana Kochanowskiego.
Opracowała Halina Karaś
Bibliografia (wybór):
Dobrzycki S., 1904, Zdobycze językoznawstwa polskiego, „Poradnik Językowy”, s. 50-52.
F1135-10-: Lietuvos valstybės istorijos archyvas, Jano Karlovičiaus fondas.
Karaś H., 2012, O potrzebie badań nad życiem naukowym przełomu XIX I XX wieku. Jan Karłowicz jako animator ówczesnego „ruchu umysłowego“, „Poradnik Językowy”, z. 5, s. 6-20.
Kaupuż A., Smułkowa E., 1984, Nieznane prace Jana Karłowicza o języku polskim na Wileńszczyźnie, [w:] „Studia nad polszczyzną kresową“, t. III, red. J. Rieger, W. Werenicz, Wrocław-Warszawa, s. 82-90.
Koniusz E., 2005b, Jan Karłowicz jako językoznawca, etnograf i folklorysta - w setną rocznicę śmierci (1836-1903), „Studia Filologiczne Akademii Świętokrzyskiej“, t. 18, Kielce, Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej, s. 7-17.
Kryński A. A., 1904, Jan Karłowicz jako językoznawca, [w:] Życie i prace Jana Karłowicza (1836-1903). Książka zbiorowa wydana staraniem i nakładem redakcji „Wisły”, Warszawa, s. 120-164.
Kurkowska H., 1964, Jan Karłowicz (1836-1903), [w:] Z dziejów polonistyki warszawskiej, Warszawa, PWN, s. 155-161.
Sawaniewska-Mochowa Z., 1990, Poradnik Jana Karłowicza jako źródło poznania potocznej polszczyzny północnokresowej. Słownictwo, Warszawa.
Szymczak M., 1979, Jan Karłowicz w 75 rocznicę śmierci (28.V.1936-14.VI.1903), „Poradnik Językowy“ z. 9, s. 409.
Szober S., 1928, Jan Karłowicz, „Prace Filologiczne“XIII, s. 546-557.
ŻiPJK: Życie i prace Jana Karłowicza (1836–1903), Książka zbiorowa wydana nakładem i staraniem „Wisły“, Warszawa 1904.